Hoe gezond en duurzaam is Amsterdam?

Het aantal inwoners in Amsterdam blijft groeien. Naar verwachting zal de teller in 2034 zelfs oplopen tot de 1 miljoen inwoners. De stad wordt dus alsmaar voller, maar hoe duurzaam en gezond is onze hoofdstad? Wij namen Amsterdam onder de loep in ons jaarlijkse onderzoek, De Gezonde Stad Monitor. En we vroegen meer dan 1000 Amsterdammers wat zij er zelf van vinden, in een kwantitatief onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau Motivaction.

Wat is de reden van dit onderzoek? We vinden het belangrijk dat zoveel mogelijk Amsterdammers weten wat de staat van de stad is. Want dan kunnen we samen actie ondernemen op de plekken waar dat het hardste nodig is. Dus lees mee, deel ons onderzoek en check wat jij zelf kunt doen!

Momenteel is Amsterdam bezig met een energietransitie. We stappen over van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen, zoals water, wind en zon, omdat deze schoner en duurzamer zijn. En dit lijkt belangrijker dan ooit. Warmterecords worden continu verbroken en energieprijzen stijgen naar zeldzame hoogtes. We kunnen daarom niet vroeg genoeg overgaan op duurzame energie, maar gaan we snel genoeg?

In 2020 was 8,2% van de totaal verbruikte energie in Amsterdam hernieuwbaar. De vijf 5 jaar daarvoor was dit gemiddeld 6,9%. Er is dus sprake van een toename, al loopt de stad wel achter op het landelijk verbruik van 11,1%. Het goede nieuws is dat alle (nieuwe) zonnepanelen in Amsterdam in 2021 30% meer energie opwekken dan het jaar daarvoor. En al 25% van het totaal aantal woningen is in 2021 aangesloten op het warmtenet. We gaan dus de goede kant op, maar er moet nog flink wat gebeuren!

Het is daarbij heel belangrijk dat de energietransitie niet gaat leiden tot meer ongelijkheid in de stad. In 2021 – nog voor de grote energiecrisis – leed al negen procent van alle Amsterdamse huishoudens aan energiearmoede. Dat is het geval wanneer tien procent of meer van het huishoudensinkomen op gaat aan de energierekening. De steekproef die De Gezonde Stad eind 2022 onder meer dan 1000 Amsterdammers deed, laat zien dat het voor 46% van de huishoudens te duur is om de verwarming aan te zetten wanneer zij dat willen.

Wil jij met slimme hacks minder energie verbruiken? Lees het interview met energiecoach Jiska, of check deze blog met tips.

Amsterdam wordt voller en op steeds meer plekken wordt er gebouwd. Zo liggen 7 van de 10 meest versteende buurten van Nederland in Amsterdam. Verstening draagt bij aan het zogeheten hitte-eilandeffect, waardoor het op bebouwde plekken in grote steden wel 5 graden warmer kan worden dan in groengebieden bij de stad. 35% van de Amsterdammers geeft aan in de zomer last te hebben van de hitte. Het is dus belangrijk dat we het groen in de stad beschermen, want groen zorgt letterlijk en figuurlijk voor ademruimte. Daarnaast zorgt Groen ook voor verkoeling, gaat het luchtverontreiniging tegen, helpt het water op te slaan en heeft het een positief effect op onze mentale en fysieke gezondheid.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken is er in steden vaak meer biodiversiteit dan op het platteland. Dit komt, onder andere, door de diversiteit aan plekken in de stad, waar verschillende (kleine) ecosystemen ontstaan. In de Nederlandse natuur komen circa 40.000 verschillende diersoorten voor. Een kwart van deze soorten is alleen al terug te vinden in Amsterdam. Grote steden als Amsterdam kunnen dus een belangrijke rol spelen in het behouden en versterken van de biodiversiteit.

In een stad waar om elke vierkante meter wordt gevochten, vind je ruimte op onverwachte plekken. Amsterdam heeft bij elkaar opgeteld minimaal 12 vierkante kilometer aan ongebruikte daken. Dat staat gelijk aan 25 Vondelparken. Wat als we die nou eens met elkaar vergroenen?

Naar schatting leeft de gemiddelde Amsterdammer ruim een jaar korter vanwege ongezonde lucht. Luchtvervuiling staat op plek drie van de grootste gezondheidsrisico’s voor Amsterdammers, na roken en de combinatie van slechte voeding en te weinig bewegen. De luchtkwaliteit in Amsterdam is van de grote Nederlandse steden veruit de slechtste en verkeer is hiervan de grootste oorzaak. Binnen de hoofdstad is de luchtvervuiling in drukke straten tot drie keer hoger dan in straten met weinig verkeer.

Anders dan vaak gedacht wordt beperkt luchtvervuiling zich niet tot de lucht buiten, ook in huis is de lucht vaak vies. De lucht binnen is vaak zelfs nog vuiler (door gebrekkige ventilatie) dan buiten. Als je dichtbij een drukke weg woont, is de lucht buiten vaak nog schoner dan binnen. Zet dus regelmatig je ramen en deuren een kwartiertje open, en laat je boodschappen niet thuisbezorgen, maar haal ze op met de fiets!

Waar het gemiddelde percentage voor het scheiden van afval in Nederland op 60% ligt, blijft Amsterdam steken op 32%. GFT-afval wordt in Amsterdam het minst gescheiden, slechts 1% ten opzichte van een landelijke 64%. Uit ons onderzoek blijkt dat 52% van alle Amsterdammers GFT-afval wel graag wíl scheiden. De stad Amsterdam laat hiermee een enorme kans liggen, want meer dan een derde van de gemiddelde vuilniszak bestaat uit GFT-afval.

Wil jij laten zien dat het ook anders kan? Doe dan mee met Afval naar Oogst, want op elf locaties verspreid over de stad kun je jouw afval inleveren, zodat het kan worden omgezet in compost, waar weer groente, fruit en kruiden op kunnen groeien. Jouw afval wordt zo dus omgezet in oogst, hoe mooi is dat!

Onze maaltijden vandaag de dag bestaan uit ingrediënten van over de hele wereld. Al die kilometers zorgen bij elkaar voor flink wat uitstoot. We moeten vaker kiezen voor voedsel uit de regio, minder vlees eten en minder verspillen. Goed nieuws: in 2022 waren vleesvervangers voor het eerst goedkoper dan vlees. Volgens ons onderzoek eet 60% van de Amsterdammers flexitarisch, vegan, vega of pescotarisch (geen vlees, maar wel vis). Daarmee zit Amsterdam boven het gemiddelde van Nederland, wat rond de 50% ligt.

Ook bruist Amsterdam van de creatieve ondernemers die zich inzetten voor duurzaam voedsel. Zo zijn er meer dan 230 initiatieven rondom stadslandbouw in Amsterdam, van voedselbossen tot vertical farming. Check het platform Van Amsterdamse Bodem als jij ook vaker lokaal en duurzaam eten op tafel wilt zetten.

Wil jij met je neus nog dieper de feiten induiken? Lees dan de hele De Gezonde Stad Monitor 2023!